Adaptacja to przystosowanie dziecka do środowiska przedszkolnego. Jest ona procesem długotrwałym, złożonym i wielostronnym. Dziecko w tym czasie potrzebuje czasu, cierpliwości i zrozumienia zarówno od rodziców jak i nauczycieli, aby móc przystosować się do nowej dla niego sytuacji. Niektórzy autorzy stosują pojęcie dojrzałości przedszkolnej definiując ją jako „osiągnięcie takiego stopnia rozwoju fizycznego, umysłowego, społeczno-emocjonalnego, jaki pozwala mu na pozostawanie w ciągu kilku godzin dziennie, pod opieką personelu przedszkola i współuczestniczenia w zajęciach tam organizowanych”.
Dojrzałość przedszkolną rozwijamy w dziecku między innymi poprzez:
- Rozwijanie samodzielności, szczególnie w zakresie czynności samoobsługowych – takich jak korzystanie z toalety, mycie rąk, jedzenie.
- Przyzwyczajanie dziecka do dłuższego skupiania uwagi przez obserwację przyrody, gry i zabawy z regułami, wspólne oglądanie obrazków, słuchanie piosenek i opowiadań.
- Psychiczne przygotowanie malucha do zmiany.
- Kształtowanie pozytywnej motywacji dotyczącą przekroczenia progu przedszkola, ułatwianie nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, kształtowanie umiejętności porozumiewania się z innymi dziećmi i dorosłymi.
- Stwarzanie okazji do samodzielnego rozwiązywania problemów: wykonywanie wspólnych prac domowych takich jak przygotowywanie posiłków, sprzątanie, zakupy. Dzięki takim aktywnościom dziecko nabywa umiejętności samodzielnego organizowania sobie pracy, dba o własne rzeczy, zabawki oraz porządkuje swoje miejsce pracy i zabawy.
- Wyrobienie w dziecku poczucia obowiązku, czemu sprzyja sumienne wykonywanie łatwych prac z własnej inicjatywy lub na polecenie rodziców. Niezbędne jest także rozwijanie wytrwałości i wyrobienie nawyku doprowadzania rozpoczętych działań do końca.
- Czuwanie nad prawidłowym, ogólnym rozwojem oraz pracę nad korygowaniem i kompensowaniem braków i trudności dziecka. Szczególną uwagę należy zwrócić na wadliwą postawę, płaskostopie, krótkowzroczność, zeza, kłopoty ze słuchem, wady wymowy, jąkanie, zaburzenia motoryczne – jest to bardzo ważna kwestia, która, zaniedbana może mieć negatywny wpływ na rozwój w późniejszych latach.
Zrozumienie emocji dziecka i pomoc w osiągnięciu przez niego tej dojrzałości przedszkolnej znacznie ułatwi pierwsze dni i tygodnie w przedszkolu. Trzylatek bowiem często może mieć problem w słownym porozumiewaniu się, zwłaszcza z obcymi dla niego osobami. W domu wszyscy dobrze znają i rozumieją jego gesty, mimikę i inne zachowania. W nowym środowisku dziecko może poczuć, że dorośli i inne dzieci nie orientują się w tym, co chce im przekazać. Trzylatki słabo orientują się w przestrzeni, a jeszcze gorzej w czasie. Przedszkole to dla nich zupełnie nowe miejsce, gdzie muszą przebywać długo, a nawet bardzo długo.
Lęk, który czują skutecznie blokuje chęć poznawania nowego miejsca i nowych kolegów i koleżanek. Właśnie dlatego trzylatek w pierwszych dniach pobytu w przedszkolu może nie zwracać uwagi na to, co znajduje się wokół niego. Cały jest bowiem skoncentrowany na tym, aby jakoś opanować swe emocje. Tak małe dzieci wyjątkowo często i długo rozpaczają, gdy muszą w przedszkolu jeść i spać. Są to dla nich sytuacje domowe, w czasie których Rodzice szczególnie się nimi zajmują. Dzieci często też boją się, że prześpią przyjście Mamy lub Taty. Na szczęście Rodzice mogą przygotować swoje dziecko na przyjście do przedszkola i sprawić, by było ono łatwiejsze i mniej stresujące.
Najważniejszym dla Rodziców powinno być zrozumienie i poczucie bezpieczeństwa dziecka. Wyobraź sobie co czuje dziecko, które nagle, z dnia na dzień zostaje przekazane do rąk obcych osób. Nowe miejsce! Nowi ludzie! Nowe zasady! Brak rodziców! Brak orientacji w czasie i terenie! Hałas! Zamieszanie! Mnóstwo kolorów, dźwięków, zapachów, poleceń! Nic dziwnego, że dla wielu dzieci jest to naprawdę bardzo trudny moment. Jak możemy – jako Rodzice – im pomóc?
Jak przygotować dziecko do przedszkola?
- Zrób z dzieckiem razem zakupy do przedszkola, przygotujcie wspólnie całą potrzebną wyprawkę – na grafice znajdziecie dokładne wskazówki co powinno się w niej znaleźć;
- Mów o przedszkolu, czytajcie książki, które pomagają oswoić temat adaptacji (świetne książki znajdziecie na przykład tutaj: https://natuli.pl/kategoria-produktu/polecane-ksiazki-dla-dzieci/adaptacja-w-przedszkolu?), poznajcie razem drogę z przedszkola do domu, pokaż plac zabaw, weź udział w zajęciach adaptacyjnych, jeśli to możliwe poznaj kolegów, którzy też idą do tej samej grupy;
- Przygotuj wygodne ubranie, tak by nie miało kłopotu przy wkładaniu, zapinaniu;
- Nie obiecuj dziecko nagrody, za to, że pójdzie do przedszkola
- Mów językiem pozytywów: życz dziecku dobrej zabawy w przedszkolu, miłego dnia, zachęć do zbudowania wielkiej wieży z klocków. Unikaj komunikatów, które budują strach albo przekonanie, że przedszkole to nieprzyjemne, groźne miejsce: “Nie bój się”, “Przykro mi, ale muszę iść”;
- Daj sobie i dziecku czas: na spokojne ubranie się, na rozmowę przed przedszkolem, na uspokojenie się w domu, na wybranie zabawki do przedszkola, spokojne ubranie się, na zapomnienie czegoś z domu i powrót po to;
- Stopniuj czas pobytu dziecka w przedszkolu – na początku niech dziecko spędza
w przedszkolu tylko kilka godzin; - Daj dziecku “kawałek domu” – dzięki ulubionej zabawce dziecko poczuje się lepiej, przypilnuj jednak, żeby był to pluszak, kocyk czy miękka lalka, a nie malutki ludzik LEGO, którego zgubienie jest bardzo łatwe i będzie kolejnym stresem i nieszczęściem dla dziecka;
- Poświęć dziecku więcej czasu niż zwykle. Okazuj zainteresowanie, miłość, czułość. Częściej pójdź z nim na spacer, poczytaj ulubioną bajkę, pobaw się w ulubioną zabawę. Spytaj: Czym się bawiłeś? Jak ma na imię twój kolega? Jeśli dziecko będzie opowiadało co działo się w przedszkolu, koncentruj się na jego samopoczuciu, relacjach z kolegami i podejmowanych zabawach.
- Ściśle współpracuj z nauczycielem. Relacje oparte na wzajemnym zaufaniu przyniosą oczekiwane rezultaty.
- Nie porównuj dziecka i jego reakcji z zachowaniem innych przedszkolaków czy starszego rodzeństwa. Radzenie sobie ze stresem adaptacyjnym jest sprawą indywidualną i u każdego malucha może przebiegać inaczej.
Proces adaptacji może trwać od kilkunastu dni do kilku miesięcy. Daj dziecku tyle czasu, ile będzie potrzebowało, aby przystosować się do nowych warunków. Uniezależnienie się od najbliższych i nawiązanie pozytywnych relacji w nowym, przedszkolnym środowisku są osiągnięciem rozwojowym dziecka, na które warto czekać.
Jak pożegnać się z dzieckiem?
Krótko! I nie chodzi o to, żeby zapłakane dziecko przekazać nauczycielowi wołając “Pa!”. Porozmawiaj z dzieckiem przed wejściem do przedszkola, ustalcie wspólnie co się wydarzy, na przykład: “Wejdziemy razem, poczekam aż przebierzesz buty, potem przybijemy żółwika i ruszysz do zabawy”.
Jako nauczycielka obserwowałam i proponowałam wiele rozwiązań. Jednak w ogromnej większości przypadków najlepiej działa skrócenie pożegnania przed samą salą. Długie dyskusje w drzwiach sali, przedłużane uściski, pożegnania i powroty, sprawiają, że sytuacja staje się trudna dla wszystkich – rodzica, dziecka oraz nauczyciela. Dziecko, choć malutkie, będzie próbowało wykorzystać wszystkie możliwe sposoby, by zatrzymać rodzica i takie przedłużanie potęguje tylko stres i nadzieję na to, że jakimś cudem rodzic jednak zostanie. Co więc zrobić?
Poranna rutyna
Warto umówić się z dzieckiem na sposób pożegnania i potem trzymać się przyjętej zasady. To może być cokolwiek, co odpowiada rodzicowi i dziecku, na przykład, kiedy dziecko jest już przebrane „buziak, przytulas i zmykaj do zabawy!”. Pierwszego dnia ciężko mówić o rutynie, ale po jakimś czasie dziecko zacznie się przyzwyczajać, a rozstanie będzie łatwiejsze.
Pozytywne komunikaty
Kiedy mówimy dziecku „Nie bój się!”, to właściwie uświadamiamy mu, że jest coś czego się bać. Strach w naszym głosie, żal i współczucie nieświadomie sprawiają, że dziecko utwierdza się w przekonaniu, że dzieje mu się krzywda. „Będzie fajnie! Miłej zabawy! Baw się dobrze! Miłego dnia!” – te słowa wypowiedziane z uśmiechem pomogą dziecku pozytywnie nastawić się do nowej sytuacji.
Mówienie prawdy
Kiedy mówimy: „Mamusia pójdzie na chwilę do samochodu i za chwilkę wraca”, oszukujemy, a dziecko szybko się zorientuje, że nie może ufać rodzicowi. Brak zaufania do rodzica przekłada się na brak poczucia bezpieczeństwa i brak zaufania wobec nowej pani co przedłuża proces adaptacji dziecka. Co warto powiedzieć? „Przyjdę po Ciebie zaraz po pracy!”, “Przyjdę po Ciebie po obiedzie!” – szczególnie ta druga wersja jest pomocna dla dziecka, obiad jest bowiem konkretnym punktem w czasie i dziecko szybko odkryje, że Mama (lub Tata!) mówi prawdę, jest punktualna, więc może być spokojne.
Cierpliwość i wrażliwość
Okres adaptacyjny potrafi być burzliwy i długi. Wiele zależy od rodzica i nauczyciela, ale jeszcze więcej od wrażliwości dziecka, która jest od nas niezależna. Warto więc uzbroić się w cierpliwość, pozytywnie nastawić i być wsparciem dla malucha. Krzyki i negatywne komunikaty wypowiadane w szatni („Jak nie przestaniesz płakać, to zabieram misia do domu”) tylko pogarszają sytuację.
Wejście do sali na własnych nogach
To bardzo ważne, by dziecko weszło do sali na własnych nogach, a nie na rękach rodzica. Moment „wyrywania dziecka” z objęć Rodzica jest nieprzyjemny dla każdej ze stron – dziecka, rodzica oraz nauczyciela. Dziecko zaczyna widzieć w nauczycielu osobę, która siłą odbiera je Mamie bądź Tacie, niczym okrutny porywacz. Dużo przyjemniej dla nauczyciela i dziecka przejąć rączkę dziecka i uściskać je od wejścia. Ten drobny gest buduje zaufanie dziecka do nowej znaczącej osoby dorosłej w jego życiu.
Działanie dostosowane do dziecka
Pamiętaj, że pierwszeństwo nad wszystkim ma to, co wiesz o dziecku. Dziecko ma wysoki poziom lęku? Jest nieufne w kontakcie? Ma problemy adaptacyjne wynikające ze spektrum? Dostosuje swoje działania do dziecka – w końcu to Ty znasz je najlepiej. Zawsze bierz więc poprawkę na swoje dziecko, którego nikt nie zna lepiej od Ciebie.
Przede wszystkim jednak pamiętaj, że każde dziecko przechodzi proces adaptacji w swoim tempie i na swój sposób. Rolą Rodzica jest przygotowanie dziecka i wsparcie oraz towarzyszenie mu w tym intensywnym czasie, oraz tworzenie obrazu przedszkola jako bezpiecznego miejsca, gdzie dziecko może czuć się spokojne i swobodne. Może się także okazać, że wszystkie te trudności nie będą miały miejsca, a sam pobyt naszego dziecka
w przedszkolu od pierwszego dnia będzie wspaniałą zabawą i mile spędzonym czasem.
Bardzo ciekawy artykuł na temat adaptacji przedszkolnej możecie także znaleźć na stronie dziecisawazne.pl: https://dziecisawazne.pl/dlaczego-adaptacja-do-przedszkola-bywa-trudna-i-co-z-tym-zrobic/
