Przed nami wakacje, a więc czas odpoczynku. Szczególnie cieszą się na ten czas najmłodsi, którzy będą odpoczywać od codziennej nauki w szkołach. Jednym z najbardziej popularnych form wypoczynku uczniów są organizowane kolonie i inne, różnego rodzaju wyjazdy turystyczne, na których uczestnicy mogą spędzić aktywnie swój czas i nawiązać nowe znajomości. Aby taki wyjazd mógł zostać zorganizowany, a następnie mógł bezpiecznie się odbyć organizatorzy i opiekunowie muszą dołożyć wszelkich starań do zaplanowania atrakcji i opieki nad uczestnikami w trakcie wyjazdu turystycznego.
W czasie kiedy przyszli uczestnicy wyjazdów wakacyjnych są zajęci poszukiwaniem najatrakcyjniejszych ofert, rodzice zazwyczaj szukają odpowiedzi na pytania związane z zapewnieniem należytej opieki nad ich dziećmi, zakresem uprawnień oraz kwestiami odpowiedzialności organizatorów za powierzonych im uczestników. Na to ostatnie zagadnienie postaramy się udzielić odpowiedzi w niniejszym opracowaniu.
Odpowiedzialność organizatorów wyjazdów turystycznych reguluje w głównej mierze Ustawa z dnia 24 listopada 2017 roku o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (dalej: „Ustawa”) oraz Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (dalej: „k.c.”).
Organizator wyjazdu turystycznego ponosi odpowiedzialność za należyte wykonanie usług wskazanych w zawartej z uczestnikiem umowie, przy czym nie ma znaczenia czy umówione usługi wykonywane są bezpośrednio przez organizatora, czy przez wybranych przez niego podwykonawców. Wśród kwestii, za które odpowiada organizator wyjazdu turystycznego pojawiają się m.in.: zapewnienie odpowiedniego zakwaterowania, wyżywienia, dojazdów czy innych atrakcji turystycznych, jak np. zwiedzanie obiektów kulturalnych.
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż organizator wyjazdu turystycznego działa na podstawie umowy zawartej z uczestnikiem oraz w granicach przepisów prawa. Stosownie do treści art. 54 ust. 2 Ustawy postanowienia umów zawieranych przez przedsiębiorców turystycznych z podróżnymi lub oświadczenia podróżnego, które są mniej korzystne dla podróżnych niż postanowienia ustawy są nieważne. Z mocy prawa więc w miejsce postanowień umowy mniej korzystnych dla podróżnego wchodzą regulacje wynikające z przepisów Ustawy.
Organizator wyjazdu turystycznego ponosi odpowiedzialność z tytułu niewykonania bądź nienależytego wykonania zawartej umowy o świadczenie usług. Podstawy tej odpowiedzialności oparte są na zasadach ryzyka, a więc organizator bierze odpowiedzialność również np. za działania innych usługodawców zapewniających atrakcje turystyczne, z których organizator postanowił skorzystać w trakcie organizowanego wyjazdu, nawet w wypadku, w którym za ewentualne nieprawidłowości w ich działaniu, nie ponosiłby winy.
To na organizatorze wyjazdu turystycznego spoczywa ciężar dowodowy w tym zakresie, a co za tym idzie, aby uchylić się od odpowiedzialności za niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zawartej z uczestnikiem wyjazdu umowy, organizator wyjazdu wykazać musi, że nastąpiły okoliczności zwalniające go z odpowiedzialności (art. 50 ust. 3 Ustawy), wśród których Ustawa wymienia następujące okoliczności:
- winę za niezgodność świadczonych usług z umową ponosi uczestnik;
- winę za niezgodność świadczonych usług z umową ponosi osoba trzecia, niezwiązana z wykonywaniem usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, a niezgodności nie dało się przewidzieć lub uniknąć;
- niezgodność świadczonych usług z umową została spowodowana nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami.
Dodatkowo, już w treści umowy zawieranej z uczestnikiem organizator może zwolnić się z części odpowiedzialności wynikającej z organizacji wyjazdu turystycznego.
Odpowiedzialność organizatora turystyki za wykonanie usług reguluje szczegółowo art. 48 Ustawy. Zgodnie z jego treścią organizator ponosi odpowiedzialność za wykonanie usług turystycznych objętych zawartą umową, bez względu na to, czy usługi te mają być wykonane przez organizatora turystyki, czy przez innych dostawców usług turystycznych których zaangażował organizator.
Uczestnik, w razie stwierdzenia niezgodności, powinien niezwłocznie, w miarę możliwości jeszcze w trakcie trwania wyjazdu/imprezy turystycznej zawiadomić o zaistnieniu takiej niezgodności z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy.
Jeżeli którakolwiek z usług turystycznych nie jest wykonywana zgodnie z zawartą z uczestnikiem umową, organizator zobowiązany jest do usunięcia takiej niezgodności, chyba że jest to z jakichś powodów niemożliwe albo wiąże się z niewspółmiernie wysokimi kosztami w stosunku do wartości danej usługi i zakresu jej niezgodności z postanowieniami zawartej umowy. Jeśli organizator nie usunie niezgodności, o której powziął wiedzę, zastosowanie mają w takiej sytuacji regulacje art. 50 Ustawy dotyczące obniżek ceny i odszkodowania.
W przypadku, kiedy organizator nie usunie zaistniałej niezgodności usługi turystycznej z zawartą umową w rozsądnym terminie wyznaczonym przez uczestnika, uczestnik może sam dokonać usunięcia niezgodności oraz wystąpić o zwrot poniesionych, niezbędnych ku temu wydatków. Wskazać przy tym należy, iż uczestnik nie jest zobowiązany do zakreślenia terminu do usunięcia niezgodności organizatorowi, w wypadku jeżeli organizator odmówi usunięcia niezgodności lub gdy z okoliczności wystąpienia tejże niezgodności wynika, że powinna ona być usunięta niezwłocznie.
Kiedy organizator w czasie trwania danego wyjazdu/imprezy turystycznej nie wykonuje przewidzianych w zawartej umowie usług, które stanowią istotną część danej imprezy czy wyjazdu turystycznego, jest on zobowiązany do wykonania w ramach tej imprezy/wyjazdu turystycznego odpowiednich świadczeń zastępczych, bez dodatkowego obciążania uczestnika kosztami wykonania takich świadczeń zastępczych.
Jeżeli jakość wykonywanych przez organizatora świadczeń zastępczych jest niższa od jakości usługi, która miała zostać wykonana zgodnie z postanowieniami zawartej umowy, organizator przyznaje uczestnikowi odpowiednie obniżenie ceny wyjazdu/imprezy turystycznej. W sytuacji kiedy zaproponowane przez organizatora świadczenia zastępcze nie są porównywalne z tym, co zostało uzgodnione w umowie o udział w wyjeździe/imprezie turystycznej lub jeżeli przyznana obniżka ceny jest nieodpowiednia, uczestnik ma prawo odrzucić zaproponowane świadczenia zastępcze. W sytuacji, w której uczestnik odrzuci zaproponowane przez organizatora świadczenia zastępcze lub nie jest w ogóle możliwe zaproponowanie takich świadczeń, uczestnik uprawniony jest do uzyskania odpowiedniej obniżki ceny za wyjazd/imprezę turystyczną, odszkodowania lub zadośćuczynienia, bez rozwiązywania zawartej z organizatorem umowy.
Nadto, w przypadku gdy zaistniała niezgodność świadczonych usług istotnie wpływa na realizację wyjazdu/imprezy turystycznej, a organizator nie zdoła usunąć tej niezgodności w rozsądnym, wyznaczonym przez uczestnika terminie, uczestnik ma prawo do rozwiązania zawartej z organizatorem umowy o udział w wyjeździe/imprezie turystycznej bez opłaty za jej rozwiązanie. Jeżeli umowa o świadczenie usług turystycznych obejmuje również transport uczestników, w sytuacji rozwiązania umowy, organizator ma obowiązek zapewnić powrót podróżnego do kraju równoważnym środkiem transportu niezwłocznie i bez obciążania podróżnego dodatkowymi kosztami. Warto wskazać, iż do takiej sytuacji znajdują również zastosowanie regulacje art. 50 Ustawy dotyczące obniżek ceny i odszkodowania.
Kolejną bardzo ważną kwestią jest kwestia transportu uczestnika. Jeżeli organizator w ramach zawartej umowy zapewnia transport uczestnika na wyjazd/imprezę turystyczną istotnym jest świadomość uczestnika co do zapewnienia również powrotu bez względu na następujące okoliczności.
W przypadku kiedy niemożliwe jest zapewnienie powrotu uczestnika wyjazdu/imprezy turystycznej do kraju zgodnie z warunkami zawartej umowy z powodu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności, wówczas organizator ponosi koszty niezbędnego zakwaterowania podróżnego, w miarę możliwości w miejscu o kategorii i standardzie równoważnym do określonego w umowie, przez okres do 3 nocy. Wskazać nadto należy, iż powyższe nie wyłącza możliwości stosowania rozwiązań korzystniejszych w tym przedmiocie. Istotnym jest, iż w przypadku osób o ograniczonej sprawności ruchowej oraz wszelkich osób im towarzyszących, kobiet w ciąży i osób w wieku poniżej 18 lat bez opieki, jak również osób wymagających szczególnej opieki medycznej, ograniczeń czasowych dotyczących zapewnienia zakwaterowania w sytuacji braku możliwości zapewnienia powrotu do kraju uczestnikowi wyjazdu/imprezy turystycznej nie stosuje się pod warunkiem że organizator został powiadomiony o sytuacji tych osób co najmniej 48 godzin przed rozpoczęciem wyjazdu/imprezy turystycznej.
Co istotne – w celu ograniczenia odpowiedzialności za zapewnienie uczestnikowi powrotu do kraju, organizator nie może powoływać się na nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, a jeżeli przedsiębiorca świadczy usługi transportowe (a nie wynajmuje do tego zewnętrzny podmiot) to nie może powoływać się na takie okoliczności nawet na podstawie innych przepisów.
Na koniec warto odnieść się do sytuacji regulowanych przez powoływany wyżej art. 50 Ustawy, w których uczestnikowi wyjazdu/imprezy turystycznej przysługuje obniżka ceny, odszkodowanie bądź zadośćuczynienie.
Co do zasady, uczestnikowi wyjazdu/imprezy turystycznej przysługuje obniżka ceny za każdy okres, w trakcie którego stwierdzono niezgodność świadczonych przez organizatora usług turystycznych z zawartą umową, chyba że została ona spowodowana wyłącznym działaniem lub zaniechaniem podróżnego. Nadto, uczestnikowi wyjazdu/imprezy turystycznej przysługuje odszkodowanie lub zadośćuczynienie za poniesione szkody lub krzywdy, których doznał w wyniku niezgodności świadczonych przez organizatora usług z umową. Organizator zobowiązany jest niezwłocznie wypłacić odszkodowanie lub zadośćuczynienie.
Pamiętać przy tym należy, że powyższe roszczenia o obniżkę ceny, odszkodowanie bądź zadośćuczynienie przedawniają się w upływem 3 lat.
Autorami artykułu są:
Adwokat Monika Orczykowska, Młodszy Prawnik Bartłomiej Brzozowski
z Kancelarii Kopeć & Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni Sp. p.
