Wybory parlamentarne i referendum ogólnokrajowe 2023 – w jaki sposób można wziąć w nich udział?

W zbliżających się wyborach do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz referendum ogólnokrajowym, które wyznaczone zostały na 15 października 2023 roku można wziąć udział między godziną 7:00 a 21:00. Czynne prawo wyborcze (możliwość udziału w głosowaniu) przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu wyborów (referendum) skończą 18 lat (chyba że zostali pozbawieni praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu, zostali pozbawieni praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu lub są ubezwłasnowolnieni prawomocnym orzeczeniem sądu). Głosowanie przeprowadza się w stałych i odrębnych obwodach głosowania utworzonych na obszarze gminy przez komisarza wyborczego. Odrębne obwody głosowania mogą być utworzone np. w szpitalu, domu pomocy społecznej czy zakładzie karnym. Wyborcę, któremu przysługuje prawo wybierania, ujmuje się w spisie wyborców sporządzanym w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania, w którym dana osoba jest ujęta z urzędu lub na wniosek, czyli zazwyczaj w miejscu zameldowania lub stałego zamieszkania. Zawiera on takie informacje jak: nazwiska, imiona, numer ewidencyjny PESEL, adres zamieszkania. Obywatel może być ujęty tylko w jednym spisie wyborców.

Wyborcy zameldowani na pobyt stały na obszarze danej gminy są z urzędu ujmowani w stałym obwodzie głosowania właściwym dla adresu zamieszkania na pobyt stały. W przypadku jednak gdy stale zamieszkują na obszarze gminy bez zameldowania na pobyt stały, aby móc zagłosować w jej obszarze, muszą złożyć odpowiedni wniosek do urzędu gminy właściwego dla ich miejsca zamieszkania. Wniosek ten powinien zawierać nazwisko, imiona, numer ewidencyjny PESEL wnioskodawcy oraz oświadczenie co do adresu stałego zamieszkania. Taki wniosek może zostać złożony na piśmie utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej.

Jeśli natomiast chcemy jednorazowo w danych wyborach czy referendum zagłosować w innym obwodzie, niż ten do którego jesteśmy na stałe przypisani, np. z uwagi na wyjazd lub zmianę miejsca zamieszkania, to aby móc zagłosować w innym miejscu na terenie Polski, należy złożyć wniosek do urzędu gminy właściwego dla swojego stałego obwodu głosowania, w okresie od 44. dnia przed dniem wyborów do 3. dnia przed dniem wyborów (w nadchodzących wyborach termin ten przypada na 1 września 2023 r. – 12 października 2023 r.). Wniosek powinien zawierać nazwisko, imiona, obywatelstwo, numer ewidencyjny PESEL wnioskodawcy i adres przebywania w dniu wyborów. Następnie otrzymujemy jednorazowe zaświadczenie o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów, które to zaświadczenie należy złożyć w dniu głosowania w komisji wyborczej, gdzie będziemy oddawać swoje głosy.

Z kolei wyborcy przebywający za granicą w dniu wyborów i posiadający ważne polskie paszporty, są ujmowani w spisie wyborców sporządzanym i aktualizowanym przez właściwego terytorialnie konsula. Na obszarze państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw, na terytorium których można wjechać na podstawie polskiego dowodu osobistego za dokument równorzędny z ważnym polskim paszportem uważa się ważny dowód osobisty Rzeczypospolitej Polskiej. Aby zostać ujętym w tym spisie, należy złożyć wniosek do konsula do 5. dnia przed dniem wyborów. Można to zrobić na piśmie utrwalonym w postaci papierowej opatrzonym własnoręcznym podpisem, przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw zagranicznych lub na adres poczty elektronicznej konsula jako odwzorowanie cyfrowe wniosku opatrzonego własnoręcznym podpisem. Wniosek powinien zawierać nazwisko, imiona, numer ewidencyjny PESEL, numer ważnego polskiego paszportu, adres pobytu wyborcy za granicą oraz dane kontaktowe w zakresie adresu poczty elektronicznej lub numeru telefonu komórkowego.

Osoby niepełnosprawne o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, osoby podlegające w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych, jak również osoby, które najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat, mają możliwość głosowania korespondencyjnego. Zamiar głosowania korespondencyjnego wyborca zgłasza komisarzowi wyborczemu do 13. dnia przed dniem wyborów, z wyjątkiem wyborcy podlegającego w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych, który zamiar głosowania komisarzowi wyborczemu zgłasza do 5. dnia przed dniem wyborów. Jednak, gdy wyborca rozpoczął podleganie obowiązkowej kwarantannie lub izolacji po wyżej wymienionych 5 dniach, może zgłosić zamiar głosowania do 2. dnia przed dniem wyborów. Zgłoszenie może mieć formę ustną, na piśmie lub telefoniczną.

Wyborcy niepełnosprawni o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz wyborcy, którzy najpóźniej w dniu głosowania skończą 60 lat, mają także możliwość udzielenia pełnomocnictwa do głosowania w ich imieniu w wyborach oraz w referendum. Pełnomocnictwa do głosowania udziela się przed wójtem lub przed innym pracownikiem urzędu gminy upoważnionym przez wójta do sporządzania aktów pełnomocnictwa do głosowania na wniosek wyborcy wniesiony do wójta gminy, w której wyborca jest ujęty w obwodzie głosowania najpóźniej w 9. dniu przed dniem wyborów.

Pełnomocnikiem może być osoba posiadająca prawo do wybierania, z wyjątkiem: osób, które wchodzą w skład obwodowej komisji wyborczej właściwej dla obwodu osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania, mężów zaufania oraz oczywiście kandydatów w danych wyborach. Wniosek powinien zawierać nazwisko, imiona, numer ewidencyjny PESEL, oznaczenie wyborów, których dotyczy pełnomocnictwo do głosowania oraz adres zamieszkania wyborcy, jak i osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo. Załącza się do niego kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności osoby udzielającej pełnomocnictwa oraz pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem. Wyborca ma także możliwość cofnięcia udzielonego pełnomocnictwa do głosowania, poprzez złożenie oświadczenia wójtowi gminy, w której sporządzono akt pełnomocnictwa do głosowania najpóźniej na 2 dni przed dniem wyborów lub doręczenie takiego oświadczenia właściwej obwodowej komisji wyborczej w dniu głosowania.