W dzisiejszym artykule chciałabym przybliżyć Państwu tematykę depresji. Postaram się odpowiedzieć na pytania dotyczące depresji, z którymi spotykam się w trakcie swojej pracy psychoterapeutycznej.
Depresja to dziś jedno z najczęściej występujących obciążeń zdrowotnych. Statystyki zamieszczone przez Światową Organizację Zdrowia pokazują, że w Polsce około 1,5 miliona ludzi choruje na depresję, najczęściej diagnozuje się ją u osób w przedziale wiekowym 20-40 lat, dotyczy one dwa razy częściej kobiet niż mężczyzn.
Jakie mogą być przyczyny rozwoju depresji?
Jednym z pytań, które pojawiają się po uzyskaniu diagnozy epizodu depresji dotyczy jej przyczyny. Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi.
Rozwój depresji zależy od wielu czynników biologicznych, środowiskowych oraz społecznych. Ponadto istotna jest podatność genetyczna, to czy w rodzinie chorego ktoś również chorował na zaburzenia nastroju. Ważne są również cechy indywidualne oraz środowiskowe. Na rozwój depresji mogą wpłynąć wszelkie kryzysowe, negatywne wydarzenia, które przeżyła dana osoba. Psychiatra David D. Burns jako najczęściej spotykane powody rozwinięcia epizodu depresji wskazanych przez jego pacjentów podaje: bankructwo lub biedę, starość, stałe kalectwo fizyczne, śmiertelną chorobę oraz tragedie związane z utratą ukochanej osoby. (David D. Burns, 1999)
Po czym mogę poznać, że depresja mnie dotyczy?
Depresja przeważnie kojarzy się z odczuwaniem smutku jednak, aby móc ją rozpoznać musimy wziąć pod uwagę znacznie więcej kryteriów.
Według klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD-10 rozpoznanie epizodu depresji przyjmuje się, jeśli przez co najmniej dwa tygodnie objawy stanowiące zmianę w stosunku do poprzedniego funkcjonowania. (Popiel, Pragłowska, 2008). Muszą wystąpić co najmniej dwa objawy:
- nastrój obniżony w stopniu wyraźnie nieprawidłowym dla danej osoby, utrzymujący się przez większość dnia i prawie każdego dnia. Nastrój osoby chorej na depresję może być zmienny jednak przeważnie boryka się ona z intensywnie negatywnym nastrojem, poczuciem braku nadziei i wszechogarniającego ją nieszczęścia.
- utrata zainteresowań lub zadowolenia w zakresie aktywności, które zwykle sprawiają przyjemność,
- zmniejszona energia lub zwiększona męczliwość.
Osoby pogrążone w depresji mogą nie przejawiać chęci oraz motywacji do podejmowania działania. Mogą utracić zainteresowanie niemal wszystkimi swoimi dotychczas ulubionymi zajęciami. Chodzenia do pracy czy wykonywanie czynności, które dotychczas sprawiały radość mogą wiązać się z dużym wysiłkiem.
Ponadto, aby zdiagnozować epizod depresji muszą wystąpić co najmniej dwa dodatkowe objawy:
- spadek zaufania lub szacunku do siebie,
- nieracjonalne poczucie wyrzutów sumienia lub nadmiernej a nieuzasadnionej winy.
Depresja wpływa na aktywacje negatywnych przekonań oraz myśli dotyczących własnej osoby, otaczającego nas świata oraz przyszłość. Maleje zdolność do obiektywnej samoceny.
- nawracające myśli śmierci lub o samobójstwie, albo jakiekolwiek zachowania samobójcze,
- skargi na zmniejszoną zdolność myślenia lub skupienia się, albo jej przejawy, takie jak niezdecydowanie lub wahanie się.
Często można zauważyć trudności z koncentracją negatywnie wpływającą na jakość wykonywanych czynności.
- zmiany w zakresie aktywności psychoruchowej, w postaci pobudzenia lub zahamowanie.
Niektóre osoby borykające się z depresją mogą ruszać się wolniej, wypowiadać zdania w wolniejszym tempie. Ich mowa może być cicha, obniżonym głosem, czasami trudna do usłyszenia. Może się również zdarzać, że osoby w depresji odczuwają tak silny lęk, że stają się pobudzone. Zauważymy wtedy np. szybkie, nerwowe chodzenie, niemożność usiedzenia w jednym miejscu.
- zaburzenia snu, statystyki pokazują, że ponad 75% osób chorych na depresję zgłasza problemy ze snem. Zazwyczaj osoby te budzą się wcześnie rano, na długo przed zwyczajową porą wstawania. (Morrison, 2016)
- zmiany łaknienia, zmniejszony bądź zwiększony apetyt przekładający się na zmianę masy ciała.
Jak depresja wpływa na funkcjonowanie?
Osoby pogrążone w depresji często opisują siebie jako „bezsilne”, „słabe”, „niewystarczające”, „leniwe”, borykają się z licznymi negatywnymi myślami dotyczących ich samych. Swoją codzienność mogą przeżywać jako „beznadziejną”, „przygnębiającą” a przyszłość mogą postrzegać w czarnych barwach tworząc tym samym liczne negatywne scenariusze dotyczące przyszłości oraz katastrofy.
Autorzy książki „Świadomą drogę przez depresję” J. Teasdale, J. Kabat-Zinn, M. Williams, Z. Segal zamieścili typowe negatywne myśli automatyczne występują u osób w depresji: „czuje, że cały świat jest przeciwko mnie”, „jestem do niczego”, „dlaczego mnie się nigdy nic nie udaje?”, „nikt mnie nie rozumie”, „chyba dłużej nie dam rady”, „szkoda, że nie jestem lepszym człowiekiem”, „jestem taki słaby/ taka słaba”, „nic mnie już nie cieszy”, „ciągle nie umiem ruszyć z miejsca”, „co jest ze mną nie tak?”, „nienawidzę siebie”, „moje życie to jeden wielki bałagan”.
Badania pokazują, że osoby, które doświadczyły epizodu depresji „budują w mózgu specyficzne dla siebie połączenie między nastrojem smutku a negatywnymi myślami.” Co oznacza, że naturalne odczuwanie smutku, może na nowo wywołać negatywne myśli, które jeszcze bardziej wpływają na obniżenie nastroju. Osoby w depresji mogą zauważać u siebie spiralę pogarszającego się samopoczucia. (Teasdale, Kabat-Zinn, Williams, Segal, 2020)
Negatywne interpretacje rzeczywistości rozwinięte przez chorujących na depresję bez wątpienia wpływają na ich codzienne funkcjonowanie niejednokrotnie przyczyniają się do ich stopniowej izolacji oraz wycofywania się z życia społecznego. Wskazuje to między innymi psycholog Robert L. Leahy twierdząc, że „około 80% osób, które cierpią na depresję, przyznaje, że ich codzienne funkcjonowanie pogorszyło się na skutek choroby.
Jak o siebie zadbać? Gdzie mogę poszukać pomocy?
Ważnym pytaniem jest to, co osoby, wobec których został zdiagnozowany epizod depresji mogą zrobić, aby podążyć w kierunku wyzdrowienia.
Pierwszą bardzo istotną kwestią jest wiedza. Psychoedukacja dotycząca depresji. Zrozumienie uczuć, myśli oraz zachowań osób borykających się z depresją. Zrozumienie tego, dlaczego osoby w depresji czują się w dużym stopniu bezsilne, bezradne oraz pozbawione motywacji do działania przyczynia się między innymi do odbudowania poczucia sprawczości oraz poczucia siły.
Niezwykle ważne jest zwrócenie się po pomoc do specjalisty. Rozpoczęcie psychoterapii oraz ewentualne połączenie jej z farmakoterapią dają możliwość na przywrócenie poczucia własnej wartości oraz radości z życia.
Brytyjski Instytut „National Institute for Health and Clinical Excellence” (NICE) jako najlepiej udokumentowaną skutecznością w leczeniu epizodów depresji wyróżnia psychoterapię poznawczo-behawioralną. Taką formę psychoterapii indywidualnej można rozpocząć w ramach NFZ w Centrum Zdrowia Psychicznego bądź w Poradniach Zdrowia Psychicznego jak również na Oddziałach Dziennych Psychiatrycznych. Pierwszym krokiem do uzyskania wsparcia dla osób pogrążonych w depresji może okazać się skorzystanie z antydepresyjnego telefonu zaufania, gdzie dyżurują psycholodzy będący po przeszkoleniu do udzielania wsparcia psychologicznego.
Literatura:
Leahy, R.L. (2014). Pokonaj depresję zanim ona pokona ciebie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Popiel, A., Pragłowska, E. (2008). Psychoterapia poznawczo-behawioralna: teoria i praktyka, Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
Teasdale, J., Kabat-Zinn, J., Williams, M., Segal, Z. (2020). Świadomą drogą przez depresję. Wolność od chronicznego cierpienia, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Morrison, J. (2016). DSM-5 Bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytety Jagiellońskiego.
Autorką artykułu jest mgr Anna Siemion, psycholog, certyfikowany psychoterapeuta poznawczo-behawioralny (PTTPB nr 1473).
